miércoles, 17 de diciembre de 2014

AYMAR ANU SUTINAKA (NOMBRES DE PERRO EN AYMARA)

Elias Reynaldo Ajata Rivera
AYMAR YATIQAÑA

Aka sutinakax facebook uksan jiksxatasi, AYMAR YATIQAÑA tamankirinakaw qillqantt’apxi. Jiwasax uka arst’äwinakakw akar apthapiniraktan. Jupanakamp aruskipañatakix, aka chiqar mantam  (Estos nombres se encuentran en facebook, los escribieron los del grupo AYMAR YATIQAÑA. Nosotros sólo hemos recogido esos comentarios. Para conversar con ellos, ingresa a este sitio):

Ch’umphi (Café)
Sunkha (Bigote, barba)
Q’ara (Pelado)
Misk’i (Miel, dulce)
Ayrampu (Planta espinosa de semillas color carmín)
Larama (Azul)
Sank’ayu (Fruto de planta espinoza)
Jawas Panqarita (Florecita de haba)
Pirqa (Pared, muralla)
Mallku (Cóndor, autoridad aymara)
Ch’ixi (Gris)
Nina (Fuego)
Q’ixu Q’ixu (Trueno)
Lap’arara (Piojoso)
Luqhi (Loco)
Jilalu (Hermanito, hermanazo)
Wara wara (Estrella)
Ch’uñu phuthi (Chuño cocido)
Wayrunqu (Abeja)
Ch’aska (Desgreñado, greña)
Anku (Nervio, elástico)
Machakuna (Bebedor consuetudinario)
Maya (Uno)
Pusita (Cuatrita, que tiene dos manchas que lo hacen ver como si tuviese cuatro ojos)
Ch’aphi (Espina)
Ch’aku (Puño, puñete)
Puma nayra (Ojo de puma)
Nina nayra (Ojo de fuego)
Tiwula (Zorro)
Antuku (Antonio, nombre empleado para referirse al zorro)
Qala kayitu (Piecito de piedra, burrito)
Janq’u jukumari (Oso blanco)
Janq’itu (Blanquito)
Wayra (Viento, remolino)
Jukumari (Oso)
Ch’aphuli (Espinozín, greñudín)
Llint’a  (Remangado, jeta)
Lluqallitu (Muchachito, chiquito, niñito)
Nayra (Ojo, antes, delante)
Llunk’u (Servil, adulador)
Muruq’u (Redondo, esfera)
K’ichichu (De orejas pequeñas)
Q’añu (Sucio)
T’amphulli (Melenudo)
Phaxsi (Luna)
K’ichichi (de orejas pequeñas)
Janq’u q’alalita (Peladito blanco)
Janq’u chulalita (Cholita blanca)
T’ixi (Petizo, pequeño por desnutrición)

AYMAR YATIQAÑA taman facebook chiqapa (Sitio de facebook del grupo AYMAR YATIQAÑA):
https://www.facebook.com/groups/798450220168095/

martes, 16 de diciembre de 2014

MANQ'AÑANAKA

ALIMENTOS
Elias Reynaldo Ajata Rivera
AYMAR YATIQAÑA
Ch'uqi

T’ant’a                        Pan
Puquta                        Plátano
Aycha                         Carne
Ch’uñu                        Chuño
Ch’uqi                         Papa
Jawasa                        Haba
Tunta                          Tunta
Tunqu                         Maíz
Qañawa                      Cañahua
Jupha                          Quinua
Jayu                            Sal
Qhusqhu                     Aceite  
Apilla                          Oca
Ulluku                         Papalisa
Jak’u                           Harina
K’awna                       Huevo
Phiryusa                      Fideo
Wayk’a                        Ají
Challwa                       Pescado
K’isa                           Mocochinche
K’iwcha                      Hígado
Milk’i                          Leche
Kisu                            Queso
Luquti                         Locoto
Lik’i                            Grasa, sebo,  manteca
Thaxu                         Algarrobo
Ch’arkhi                     Charque
Wallpa Aycha             Pollo
Khuchhi Aycha           Carne de Cerdo
Waka Aycha               Carne de Vaca
Iwij Aycha                  Carne de Oveja
Wank’u aycha             Carne de conejo
Qarwa aycha               Carne de llama
Alpach aycha              Carne de Alpaca

Aka manq'añanakxat facebookan aruskipt'asma (Puedes comentar sobre estos alimentos en facebook):
ULLUKU
Post by Elias Reynaldo Ajata Rivera.
CONTACTOS:

Cel.77207625

lunes, 8 de diciembre de 2014

AYMAR ARUNAK WALJAPTAYAÑA (PLURALIZACIÓN DE PALABRAS AYMARAS)



Elias Reynaldo Ajata Rivera
Tawaqu → Tawaqunaka
Aymar arunak waljaptayañatakix, -NAKA  k'ila aruw apnaqata. Ukaxa, kastill arunx -S jan ukax -ES ukhamaw tukxaraki.   
(Para pluralizar las palabras aymaras, se emplea el sufijo -NAKA. El mismo equivale en castellano a -S o -ES): 
            uta (casa)                    utanaka (casas)
            chacha (hombre)          chachanaka (hombres)
            quqa (árbol)                quqanaka  (árboles)
            anu (perro)                  anunaka (perros)
            k’awna (huevo)            k’awnanaka (huevos)
            qala (piedra)               qalanaka (piedras)
            ch’uqi (papa)               ch’uqinaka (papas)
            khuchhi (cerdo)            khuchhinaka (cerdos)
            ch’akha (hueso)           ch’akhanaka (huesos)
            jakhu (número)             jakhunaka (números) 
            panqara (flor)              panqaranaka (flores)

Facebook uksan akxat aruskipt'añäni  
(Conversemos sobre ésto en Facebook):



Facebookan aymar yatiqañäni. aka chiqar mantas mayaxht'asim: 

(Aprendamos aymara en Facebook. Únete ingresando a este sitio):
https://www.facebook.com/groups/798450220168095/